Endoproteza biodra

Endoproteza biodra to zabieg polegający na wymianie zniszczonego zmianami zwyrodnieniowymi stawu biodrowego na sztuczny implant. Celem endoprotezoplastyki biodra jest niwelacja bólu, zwiększenie zakresu ruchomości w stawie biodrowym oraz poprawa jakości codziennego funkcjonowania pacjenta.

Zaawansowana koksartroza jako główne wskazanie do endoprotezoplastyki biodra

Zmiany zwyrodnieniowe biodra to proces prowadzący do stopniowego zużywania chrząstki stawowej.

Jedną ze skal, za pomocą której ortopeda ocenia stopień zaawansowania zwyrodnienia jest skala Outerbridge’a:

• 0 – prawidłowy stan chrząstki stawowej,
• I –  rozmiękanie chrząstki, utrata elastyczności, zmniejszenie odporności na obciążenie mechaniczne,
• II – ubytki chrząstki o niepełnej grubości,
• III – ubytki chrząstki sięgające warstwy podchrzęstnej kości,
• IV – bezpośredni kontakt „kość na kość”.

Przyspieszenie rozwoju zmian zwyrodnieniowych może wynikać m.in. z konfliktu udowo-panewkowego, uszkodzenia obrąbka panewki stawu biodrowego i nadmiernej masy ciała.

Z czasem chrząstka przestaje pełnić rolę amortyzatora, wskutek czego obciążenia są coraz bardziej przenoszone przez warstwę podchrzęstną kości. Dochodzi do zwężenia szpary stawowej, powstawania miejscowego zagęszczenia tkanki kostnej (sklerotyzacji) i tworzenia się nadżerek kostnych (geod). Na brzegach panewki uwidaczniają się patologiczne wyrośla kostne drażniące okoliczne tkanki miękkie i ograniczające zakres ruchu.

Objawy zaawansowanego zwyrodnienia stawu biodrowego obejmują:

• ból w pachwinie nasilający się podczas obciążania kończyny,
• ograniczenie zakresu ruchomości biodra, zwłaszcza rotacji wewnętrznej,
• możliwe skrócenie kończyny, utykanie, towarzyszący ból kolana lub kręgosłupa wynikający z nieprawidłowego wzorca chodu. 

W czasie zabiegu endoprotezoplastyki usuwane są resztki powierzchni stawowych oraz patologiczne tkanki przyczyniające się do generowania bólu. Wszczepiony sztuczny implant przejmuje funkcję naturalnego stawu biodrowego, pozwalając pacjentowi na bardziej płynne chodzenie oraz umożliwiając poprawę jakości życia. 

Pozostałe wskazania do endoprotezoplastyki biodra

Do pozostałych wskazań do endoprotezoplastyki biodra należą:

• zmiany pourazowe, których nie da się stabilnie zespolić innymi dostępnymi metodami operacyjnymi,
• złamania szyjki kości udowej w przebiegu zaawansowanej osteoporozy,
• artroza stawu na tle reumatoidalnego zapalenia stawu,
• jałowa martwica głowy kości udowej,
• nowotwory obejmujące okolicę stawu biodrowego.

Endoproteza biodra – rodzaje implantów

Na rynku dostępnych jest bardzo wiele modeli endoprotez różniących się budową, sposobem mocowania oraz rodzajem artykulacji. Konkretny typ endoprotezy dobierany jest na podstawie badania klinicznego, analizy badań obrazowych, indywidualnych warunków biomechanicznych kończyny oraz poziomu aktywności pacjenta. Wszczepiona endoproteza ma za zadanie jak najbardziej odwzorowywać ruchy zdrowego stawu biodrowego.

Endoproteza całkowita stawu biodrowego (THA, total hip arthroplasty)

Endoproteza całkowita biodra składa się z:

• głowy połączonej szyjką z trzpieniem osadzanym w kości udowej,
• sztucznej panewki umieszczanej w kościach miednicy.

Endoproteza połowicza biodra

Zabieg endoprotezoplastyki połowiczej zakłada wszczepienie tylko jednej ze sztucznych powierzchni stawowych (głowy albo panewki).

Połączenie głowy i panewki – rodzaje materiałów (artykulacja)

Obecnie wykorzystuje się trzy główne rodzaje kombinacji połączenia głowy i panewki endoprotezy:

• ceramika – polietylen,
• ceramika – ceramika,
• metal – polietylen.

Połączenie „metal – metal” stopniowo wychodzi z użytku.

Rodzaje głów endoprotezy – unipolarne i bipolarne

Endoprotezy dzielą się także ze względu na budowę samej głowy:

• unipolarne – pojedyncza głowa – ruchy sztucznego biodra zachodzą na zasadzie obrotu głowy w panewce,
• bipolarne – głowa endoprotezy zawiera w sobie drugą, mniejszą głowę – podczas ruchu sztucznego stawu większa głowa obraca się względem mniejszej – celem stosowania takiego rodzaju implantu jest redukcja tarcia między większą głową a panewką przekładające się na mniejsze zużycie endoprotezy.

Mocowanie endoprotezy w kości – endoprotezy cementowe i bezcementowe

• endoprotezy cementowe – oba komponenty (trzpień oraz panewka) pokrywane są cementem kostnym pełniącym rolę kleju mocującego do kości,
• endoprotezy bezcementowe – posiadają porowatą strukturę lub system press-fit, nie wymagają pokrywania cementem kostnym,
• endoprotezy hybrydowe – cementem pokrywany jest jedynie trzpień,
• endoprotezy hybrydowe odwrócone – cementem pokrywana jest jedynie panewka implantu.

Nowoczesna endoproteza krótko-trzpieniowa (przynasadowa)

Jednym z nowoczesnych rozwiązań w zakresie alloplastyki biodra jest endoproteza typu „short-stem”, określana również endoprotezą krótko-trzpieniową lub przynasadową.

Zastosowanie krótkiego trzpienia o specyficznym kształcie stwarza warunki bardziej optymalnego rozłożenia obciążenia w obrębie tkanki kostnej. Minimalizacja negatywnych naprężeń ogranicza ryzyko obluzowania się implantu. Ponadto po wszczepieniu bezcementowej endoprotezy typu short-stem pacjent może szybciej zacząć obciążać operowaną kończynę.

Dzięki ograniczeniu ilości resekowanej tkanki kostnej późniejsze ewentualne zabiegi rewizyjne są dużo prostsze. Istnieje możliwość wymiany endoprotezy krótko-trzpieniowej na model implantu z długim trzpieniem.

Endoprotezy przynasadowe są szczególnie polecane osobom w średnim wieku, które chciałyby utrzymać rekreacyjny poziom niektórych aktywności sportowych. np. rower, Nordic Walking, ski-touring.

Endoprotezoplastyka biodra – jak się przygotować?

Przed planowaną operacją należy wyleczyć próchnicę zębów oraz wszystkie przewlekłe infekcje, np. zapalenie zatok czy zapalenie dróg moczowych. Jest to bardzo istotna forma profilaktyki septycznego obluzowania implantu.

Wskazane jest wzmacnianie mięśni obręczy biodrowej, które są odpowiedzialne za stabilizację prawidłowego ustawienia miednicy. Pomoże to szybciej powrócić do codziennych czynności po zabiegu.  

Pamiętaj o przystosowaniu mieszkania jeszcze przed zabiegiem operacyjnym. Osoby po endoprotezie biodra powinny unikać pozycji narażających głowę kości udowej na wysunięcie się komponentu głowy z panewki, np. zginania uda powyżej kąta prostego. W tym celu warto zaopatrzyć się w:

• nakładki podwyższające poziom niskich foteli,
• nakładkę podwyższającą na sedes,
• stołek do wanny,
• matę antypoślizgową i uchwyty w okolicy brodzika (zwłaszcza dla osoby starszej),
• prosty przyrząd z końcówką chwytną do podnoszenia przedmiotów z podłogi.

Endoproteza biodra – ile trwa rekonwalescencja?

Większość pacjentów powraca do codziennej aktywności w 3 miesiącu po zabiegu (samodzielność w życiu codziennym, spacery na zewnątrz).

Jak dbać o długą żywotność endoprotezy biodra?

1. Dbaj o prawidłową masę ciała.
2. Unikaj noszenia ciężkich przedmiotów.
3. Bieganie i inne sporty z elementami skocznościowymi zamień na Nordic Walking, rower, ski-touring.
4. Unikaj pozycji mogących spowodować zwichnięcie implantu, np. kucania, siedzenia na głębokich fotelach, zakładania nogi na nogę.
5. Regularnie wykonuj ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące tułów i biodra w bezpiecznych pozycjach zaleconych przez fizjoterapeutę.

Endoproteza biodra prywatnie – cena

Cena operacji wszczepienia endoprotezy biodra zależy m.in. od rodzaju implantu. Koszt zabiegu wynosi zwykle kilkanaście tysięcy złotych. Niektóre nowoczesne endoprotezy oraz implanty projektowane indywidualnie mogą kosztować ponad 20 tysięcy złotych.